Baskı Teknikleri Nelerdir?
Teknolojinin gelişimi matbaacılık sektöründe de yansımalarını göstermiştir. Özellikle çevre bilinci ve insan sağlığı faktörlerinin anlaşılması ve özümsenmesi bugün birbirinden farklı baskı sistemleri geliştirilmesine olanak vermiştir. Günümüzde kullanılan baskı teknikleri, çeşitli kullanım amaçlarına cevap verebilecek şekilde farklılıklar göstermektedir.
Yüksek Baskı Sistemi
Baskı altı malzemesine görüntü veren kalıp yüzeyinin seviyesi, baskı yapmayan kısımlara oranla daha yüksekte kalır. Bundan dolayı bu baskı sistemine yüksek baskı sistemi denilmektedir. Relief baskı ve letterpress baskı olarak da adlandırılmaktadır. Tipo ve flekso olmak üzere iki çeşidi bulunmaktadır.
Tipo Baskı Sistemi: Johannes Gutenberg’in 1440’da hurufat adı verilen metal harf kalıplarını icat etmesi, matbaacılık sektöründe devrim sayılacak bir gelişme oldu. 20. yüzyılın ikinci yarısına kadar da kitaplar ve benzer baskı türleri için yaygın olarak kullanıldı. Geleneksel baskı sistemlerinin en eskisi olan tipo baskıda harflerin kombinasyonundan sözcükler oluşturan taşınabilir tipte tek tek bloklar bir kutuya yerleştirilir. Bu kalıptaki görüntü baskı altı malzemesiyle direkt temas halinde iken, belli bir basınç yardımıyla transfer edilir. Bu yüzden baskı altı malzemesinin üzerinde görüntünün düz çıkması için, tipo baskı kalıbında görüntü ters olmalıdır.
Tipografik baskı, yüksek hızda yüksek kaliteli işler üretebilir. Ancak farklı kalınlıktaki tipler, gravürler ve plakalarda baskıyı ayarlamak için daha çok zamana ihtiyaç olacaktır.
Flekso Baskı Sistemi: Baskı teknikleri içinde günümüzde de yaygın olarak kullanılan tekniklerden biridir. Film ve plastik esaslı malzemelerin kullanımının artması ve tipo baskı tekniğinin bu konuda yetersiz kalması sebebi ile kullanımı popüler hale gelmiştir. İlk zamanlarında gayet mekanik yöntemlerle hazırlanan flekso baskı kalıbı, çift taraflı yapışkan bir bant ile flekso kalıp silindirine düzgün bir şekilde yapıştırılır ve ayarlar yapıldıktan sonra baskı gerçekleşirdi. Günümüzde ise bu baskı tekniği değişim ve gelişim göstermiştir. Bilgisayarlarda hazırlanıp işlenen görüntü, fotokimyasal veya dijital işlemlerle hassas ve kaliteli flekso kalıp malzemelerine aktarılabilir duruma gelmiştir.
Fleksografik baskıda ortaya çıkan baskının kalitesi, kullanılan mürekkebin kalitesi ile doğru orantılıdır. Ayrıca mürekkebin viskozitesinin ayarının da doğru yapılması gerekmektedir.
Kağıt, karton, oluklu mukavva, PE, PP, PET ve PVC gibi plastik ve metalize film malzemeler, baskı altı malzemesi olarak kullanım gösterebilir. Bu farklı türde malzemelere baskı yaparken doğru flekso baskı kalıbı, mürekkep ve aniloks kullanımına dikkat edilmelidir.
Düz (Ofset) Baskı Sistemi
Baskı kalıbında görüntülü olan noktalar ile görüntü bulunmayan noktalar arasında yükseklik farkı bulunmaması nedeniyle düz baskı sistemi olarak da adlandırılır.
Ofset baskı teknolojisi, bir görüntüyü kauçuk bir blanket üzerine aktarmak ve ardından bu görüntüyü bir kağıt yaprağına yuvarlamak için kullanılan, genellikle alüminyumdan yapılmış plakalar kullanır. Ofset olarak adlandırılır çünkü mürekkep doğrudan kağıda aktarılmaz. Kurulum ve hazırlık aşaması biraz uzun sürer. Yine de ofset baskı makineleri kurulduktan sonra çok verimli çalışır. Fazla miktarlarda yapılacak baskı için ideal bir çözümdür. Ayrıca doğru renk üretimi, canlı, temiz, profesyonel görünümlü baskı sağlar.
Ofset baskı ile kağıt, karton, özel kağıtlar, mukavva, oluklu mukavva, uygun plastik ve metal malzemeler üzerine çeşitli baskılar yapılabilmektedir. Burada dikkat edilmesi gereken nokta ise; seçilen baskı altı malzemesinin özellikleri ve baskıda kullanılacak olan hammaddenin uyumu olacaktır.
Çukur (Tifdruk) Baskı Sistemi
Baskı altı malzemesine görüntüyü veren kısımlar, görüntü bulunmayan kısımlardan daha çukurdadır. Kelime kökeni Almanca’dan gelmektedir. Tief (derin) ve druck (baskı) sözcüklerinin birleşimi ile Tiefdruck (derin, çukur baskı) adını almıştır.
Tifdruk baskı için hazırlanmış kalıp, baskı sırasında fazla mürekkep ile kaplanır. Bu fazla mürekkep, baskı gerçekleşmeden hemen önce sıyırma bıçağı olan doctor blade ile alınır. Oyulmuş bölgelerde kalan mürekkep ise doğrudan doğruya bir basınç etkisiyle basılacak yüzeye transfer edilir. Oyulan kısımlarda arta kalan mürekkep doğrudan bir basınç etkisiyle basılacak yüzeye transfer edilir. Baskı altı malzemesi görüntüyü doğrudan baskı kalıbından alır. Bu yüzden aynı zamanda bir direkt baskı türüdür.
Kağıt, jelatin, alüminyum folyo, OPP, polyamid vb. plastik ve metalize film malzemeler kullanılır. Baskı makineleri yaklaşık olarak dakikada 200-300 metre baskı yapabilmektedir. Tifdruk baskının yüksek tirajlı dergiler, sigara ambalajları, pul vb. işlerde kullanımı vardır.
Elek (Serigrafi) Baskı Sistemi
Serigrafi baskı, şablonlu bir tasarımın, mürekkep ve silecek kullanılarak düz bir yüzeye aktarılması işlemidir. Fotopolimer şablon emülsiyonları ile daha net, canlı ve keskin tram noktaları elde edilmeye başlanmıştır.
Kumaş ve kağıt en yaygın serigrafi baskı yüzeyleridir. Yine de özel mürekkeplerle ahşap, metal, plastik ve hatta cama da baskı yapmak mümkündür.
Serigrafi tekniği kullanılarak yapılan tasarımlarda yalnızca bir veya birkaç ton mürekkep kullanılabilir. Söz konusu çok renkli ögeler ise, renkler, her mürekkep için ayrı kalıplar kullanılarak ayrı katmanlar halinde uygulanmalıdır. Deneyimli bir yazıcı tarafından profesyonel ekipman kullanılarak gerçekleştirildiğinde, karmaşık çok renkli tasarımlar oluşturmak da mümkündür. İşlemin karmaşıklığı, yazıcının kullanabileceği renk sayısının bir sınırı olduğu anlamına gelir. Yine de yalnızca dijital baskı ile elde edilebilecek olandan daha yoğun renklendirmeye izin verir.
Mürekkep türü olarak ise su bazlı, solvent bazlı ve UV mürekkepler tercih edilir. Verimli bir baskı süreci için basılacak malzemenin özelliklerinin ve mürekkep uyumunun bilinmesi gerekmektedir.
